Kiko ta Cirrhosis?

Skirbi pa:

dr. Natacha Jreige

Cirrhosis ta un malesa cu ta forma cicatris riba e higra. E higra ta un organo grandi den e parti banda drechi ariba e barica. Den caso di cirrhosis tin un daño fuerte na e higra, unda e celnan normal di e higra ta wordo substitui pa cicatrisnan di e tehido di e higra. Den e caso aki, e higra ta stop di traha manera mester ta y e pacient por haya sangramento pisa, hinchamento, problema mental y di rosea.

Kiko ta e sintomanan di cirrhosis?

Tin persona cu cirrhosis cu no tin ningun sintoma.

Si tin sintoma, nan por inclui:

  • Hinchamento den e barica y pia, y acumulacion di liquido den e pulmonnan
  • Sangramento pisa den e adernan den e esophagus, e tubo cu ta conecta e boca cu e stoma
  • Facilmente ta rasca e cuero y sangra
  • Dificultad pa hala rosea
  • Sinti ful (barica yen)
  • Sinti cansa
  • Problema pa drumi suficiente of drumi di mas
  • Cuero of blanco di wowo ta bira geel, esaki nan ta jama ‘jaundice’
  • Confucion cu por presenta diripente
  • Coma

Cirrhosis tambe ta hacie mas probable cu bo por haya un infeccion y ta aumenta bo chens pa haya cancer di higra.

Kiko ta causa cirrhosis?

Ora algo ta haci daño na e higra, e organo ta purba recupera su mes. Den e proceso aki cicatris ta forma. Causanan di daño na higra ta inclui:

-Uso pisa di alcohol – Personanan cu ta abusa di alcohol (mas cu un bebida pa dia pa hende muher y mas cu dos bebida pa dia pa hende homber) tin mas risico pa cirrhosis.

-Hepatitis B of Hepatitis C- Virusnan ta causa e malesa di higra nan aki. Un persona por contrae e virus nan aki door di comparti hangua of tene relacion sexual cu un persona cu ta infecta.

-Obesidad y sobrepeso: Nonalcoholic steatohepatitis (NASH) – Un persona cu e condicion aki hopi biaha no ta bebe alcohol. Docternan no ta sigur kiko ta causa NASH, pero hopi hende cu tin e malesa aki ta sobrepeso y tin diabetes.

-Hemochromatosis (demasiado hero) y algun malesa autoimmunologico (p.e. PBC, autoimmune hepatitis, etc.) tambe ta causa daño na e higra.

Tin un test pa cirrhosis?

Si, test ta inlclui:

-Biopsi- den e test aki e docter via un hangua den e higra ta saca un muestra chikito di e tehido di e higra. E muestra aki lo mustra con severo e daño ta.

-Test di sanger- resultadonan por mustra kiko ta causa e malesa

-Potret- bo docter por saca potret di bo higra cu un equipo di ultrasonido of un MRI

Tin algo cu mi por haci pa preveni mas daño na mi higra?

Si, pa proteha bo higra:

-Evita alcohol

-No tuma medicinanan natural, infusion di blachi mata. Tin medicamento y suplemento por causa daño na e higra

-Tuma vacuna contra hepatitis A y B si bo no a haya e infeccion promer

-Controla bo peso y haci deporte (movecion)

Con ta trata cirrhosis?

Tratamento ta depende di e causa di cirrhosis, con severo e ta y ki sintomanan e pacient tin.

Tratamento ta cai den un paar di categoria principal incluyendo:

  • Trata e causa di e malesa – Tin causa di cirrhosis por wordo trata. Por ehempel, personanan cu cirrhosis causa door di abuso di alcohol por purba stop di consumi alcohol. Personanan cu hepatitis B of C cronico por tuma remedi.
  • Baha e risico di sangramento – Cirrhosis por causa cu e adernan di sanger rond di e esophagus ta hincha y te asta rementa y sangra. Pa preveni cu esaki ta pasa, docternan por:

-Prescribi medicina cu ta yama “Beta blockers”. E remedinan aki ta baha e precion di sanger den e higra y ta yuda reduci e chance di sangramento.

-Pone banchi chikito rond di e adernan di sanger hincha (e procedura aki nan ta yama “variceal band litigation”)

  • Disminui e acumulacion di liquido den e barica – serca personanan cu cirrhosis e barica tin biaha ta yena cu liquido, pa disminui e acumulacion di liquido aki, docternan por:

-Prescribi remedi diuretico. E remedinan aki ta pone cu bo ta urina hopi. Personanan cu ta tuma  e remedinan diuretico hopi biaha mester reduci nan consumo di salo.

-Saca e liquido for di e barica usando un hangua ( e procedura aki ta wordo jama “paracentesis”)

  • Implanta un aparato den e higra cu ta reduci e acumulacion di liquido den e barica (e procedura aki yama “TIPS”)
  • Trata of preveni infeccion – personanan cu cirrhosis tin un chance mas grandi cu normal di haya infeccion. Ora nan haya un infeccion, nan por bira hopi mas malo cu un persona cu no tin cirrhosis. Consequentemente personanan cu cirrhosis hopi biaha mester antibiotica pa trata of preveni infeccion. Mayoria di persona cu cirrhosis mester tuma e vacuna di griep y otro vacunanan pa preveni infeccionan comun.
  • Trata confucion – cirrhosis avansa por conduci na confucion. Docternan usualmente ta usa lactulose (un medicina cu ta haci e af moli) of cierto antibiotica pa trata e confucion.

Mi lo mester di un higra nobo?

Personanan cu cirrhosis severo mester un higra nobo. Papia cu bo docter over di e operacion promer cu bo bira mucho malo, pa haya sa si un transplante di higra ta un opcion pa bo. Hopi biaha mester warda te cu 2 aña pa ricibi un higra nobo.

Mi por preveni cirrhosis?

Si, bo por preveni bo chance nan pa haya cirrhosis door di:

-Busca ayudo si bo tin un problema cu alcohol

-Busca vacuna pa hepatitis B y hepatitis A si bo no a ricibi esaki ainda

-Usa condom ora di tene relacion sexual

-No comparti hangua pa droga